Ενας ο τάφος, τέσσερις οι γυναίκες, πολλά τα μυστήρια. Η πλουσιότερη και πιο εντυπωσιακή ταφή που έχει έρθει ως τώρα στο φως στην τεράστια νεκρόπολη της αρχαίας Ελεύθερνας στην Κρήτη είναι αυτή των γυναικών του 7ου αιώνα π.Χ., που αποκαλύφθηκαν σε έναν θαλαμωτό μυκηναϊκό τάφο. Χρυσά κοσμήματα με περίτεχνη διακόσμηση και άλλα, από σπάνια για την εποχή υλικά, όπως αμέθυστος, φαγεντιανή, κορνεόλη, κεχριμπάρι, ορεία κρύσταλλος, ήλεκτρον, αιγυπτιακό μπλε. Τελετουργικά αγγεία, αντικείμενα με λατρευτικά σύμβολα και με αναφορές στις θεότητες της Κρήτης και μερικά που θα ήταν χρήσιμα για την παρασκευή φαρμάκων, αρωμάτων, δηλητηρίων... Ενα σύνολο μοναδικό σε αριθμό ευρημάτων- τα κοσμήματα μόνον ξεπερνούν τα 150-, σε ποικιλία, σε πλούτο, αλλά και σε μυστήριο. Τι ήταν αυτές οι γυναίκες; Αρχόντισσες ή ιέρειες; Γιατί ετάφησαν όλες μαζί; Από τι πέθαναν; Τα ερωτήματα συνωστίζονται.
Δύο ανασκαφικές περίοδοι, πέρυσι και εφέτος, απαιτήθηκαν ώσπου να ολοκληρωθεί η αρχαιολογική έρευνα και ο καθηγητής κ. Νίκος Σταμπολίδης έχει πλέον στα χέρια του τα στοιχεία που θα δώσουν τις απαντήσεις. Μόνο που τώρα προστρέχει ως αρωγός και η ανθρωπολογική επιστήμη, αφού η μελέτη του σκελετικού υλικού βρίσκεται σε εξέλιξη. Διότι, εκτός από τον απίστευτο πλούτο των κτερισμάτων που συνόδευαν τις νεκρές, ένα ακόμη στοιχείο, γενετικό αυτή τη φορά, φαίνεται ότι τις έδενε στη ζωή. Αυτό που διερευνά ο κ. Νότης Αγελαράκης, καθηγητής Φυσικής Ανθρωπολογίας και Αρχαιολογικής Ανθρωπολογίας στο Αdelphi University της Νέας Υόρκης. «Επρόκειτο για γυναίκες υψηλού κοινωνικού στάτους και κατόχους με γάλου πλούτου. Μόνον έτσι δικαιολογείται ο ξεχωριστός τρόπος ταφής τους και τα αντικείμενα που τις συνόδευαν» λέει ο κ. Σταμπολίδης. Μεσημέρι στο γραφείο του ανοίγουμε τηλεφωνική συνομιλία με τον κ. Αγελαράκη, ο οποίος έχει μεταφέρει στη Νέα Υόρκη προς εξέταση όλα τα οστά των γυναικών. «Δεν είναι της ίδιας ηλικίας οι γυναίκες,ούτε την ίδια χρήση είχαν τα δόντια τους» διευκρινίζει εκείνος και προσδιορίζει την ηλικία της μεγαλύτερης από τις «κυράδες», όπως τις αποκαλεί, μεταξύ 68 και 72 ετών, της επόμενης μεταξύ 25 και 28, ενώ οι ακόμη νεότερες θα πρέπει να ήταν από 15,5 ως 16,5 χρόνων η μία και από 13,5 ως 14 η άλλη. Αλλά το σημαντικότερο βρίσκεται αλλού.
Η αλυσίδα
«Υπάρχει ένας επιγενετικός χαρακτήρας και στις τέσσερις γυναίκες, ένα μορφολογικό χαρακτηριστικό δηλαδή, που μεταδίδεται από μητέρα σε κόρη,από αυτήν στη δική της κόρη και ούτω καθεξής. Πρόκειται για “motherline”,μια γενετική αλυσίδα,που δείχνει τη συνέχεια αυτών των ανθρώπων». Το ενδιαφέρον γίνεται ακόμη μεγαλύτερο καθώς ο κ. Αγελαράκης βεβαιώνει ότι αυτός ο επιγενετικός χαρακτήρας εντοπίστηκε σε επτά ακόμη γυναικείους σκελετούς που είχαν βρεθεί στην Ελεύθερνα, θαμμένοι σε τρεις πίθους, το 2006-2007.
Ο ίδιος είναι ξαφνιασμένος και ενθουσιασμένος από το εύρημα. «Αυτό δεν το έχω ξανασυναντήσει ποτέ ως τώρα» λέει, παρ΄ ότι οι έρευνές του επεκτείνονται σε πολλές χώρες του κόσμου: από την Κύπρο, την Τουρκία, το Ιράν, το Ιράκ, την Ταϊλάνδη ως τη Σκανδιναβία, τη Βόρεια Αμερική, την Καραϊβική και αλλού. Πρόσφατη ανακοίνωσή του μάλιστα σχετική με την Ελλάδα έγινε τον περασμένο Αύγουστο και αφορούσε μια χειρουργική επέμβαση σε κρανίο γυναίκας του 7ου αιώνα π.Χ., που βρέθηκε στα Αβδηρα. Το ερώτημα όμως για την αιτία του θανάτου των τεσσάρων γυναικών της Ελεύθερνας, κάτι που θα εξηγούσε και την ταυτόχρονη ενδεχομένως ταφή τους, δεν μπορεί να απαντηθεί ακόμη. Ούτε γιατί οι δύο από αυτές βρέθηκαν αγκαλιασμένες. «Εκείνο που ξέρω είναι ότι εν ζωή είχαν εξαιρετικής ποιότητας τροφή, δεν είχε δηλαδή πετρούλες ή κοκαλάκια που θα μπορούσαν να αφήσουν σημάδια στα δόντια τους.Επίσης δεν έχω δει ως τώρα ίχνος παθολογίας που να υποδηλώνει ότι πέθαναν από κάποια ασθένεια,ούτε κάποιο σημάδι στα οστά από αιχμηρό αντικείμενο που να δείχνει ότι είχαν τραυματισθεί από κάποια λεπίδα» διευκρινίζει ο κ. Αγελαράκης, ο οποίος συνεχίζει βεβαίως την εξέταση του υλικού.
Το ιερό
Ενα τετράγωνο κτίσμα με διαστάσεις 3 Χ 2,80 Χ 2,20 μ., κλεισμένο σαν μια κάψουλα του χρόνου, έκρυβε επί 27 αιώνες το μυστικό αυτών των γυναικών. Το θυραίο του άνοιγμα έχει παραστάδες σε ύψος 1,80 μ. κατασκευασμένες από μεγάλα μπλοκ λαξευμένων λίθων, ένα ακόμη μοναδικό εύρημα, καθώς δείχνει τη διατήρηση της μνήμης της μινωικής αρχιτεκτονικής στα γεωμετρικά χρόνια. Μια τράπεζα προσφορών εξάλλου στην είσοδο του τάφου δείχνει τη σημασία του.
«Από μια πρώτη αποτίμηση, τέτοιος τάφος δεν έχει ξαναβρεθεί στη νεκρόπολη της Ορθής Πέτρας» λέει ο κ. Σταμπολίδης. «Είναι ακριβώς όπως γνωρίζουμε τις παλαιότερες μινωικές και μυκηναϊκές ταφές της πρώιμης Πρωτογεωμετρικής εποχής (11ος αιώνας π.Χ.),μόνο που εδώ είμαστε τουλάχιστον τρεις αιώνες αργότερα. Αρα πρέπει να σκεφθεί κανείς μήπως το οικοδόμημα αυτό ήταν ένα ιερό, ένας οίκος όπου θα μπορούσε να καταλήξουν οι ιέρειές του».
Η ΧΡΥΣΗ ΤΑΦΗ
Μεγάλες χρυσές ταινίες (14 και 16 εκατοστά μήκος, 3-4 εκατοστά πλάτος),άλλες με ρομβοειδείς διακοσμήσεις και άλλες με έκτυπη (σφυρήλατη) διακόσμηση που απεικονίζει το κεφάλι δαιδαλικής θεάς, περίτμητα φύλλα χρυσού στα οποία διακρίνονται δύο όρθιες γυναικείες θεότητες και άλλα στα οποία διακρίνεται τμήμα αιλουροειδούς βρέθηκαν στα κατώτερα στρώματα του τάφου κατά τη διάρκεια της εφετινής ανασκαφής αναμειγμένα με κάποια υπολείμ ματα οστών. Χρυσές περόνες, σφηκωτήρες και ένα χρυσό περίαπτο εντοπίστηκαν επίσης, όπως και άλλα κοσμήματα και χάντρες από ασήμι και ημιπολύτιμους λίθους.
Ανάμεσα στα ευρήματα ήταν και δύο μεγάλες χάλκινες φιάλες, ένα χάλκινο λεκανίδιο με τριγωνικές λαβές,που χαρακτηρίζεται μοναδικό αφού όμοιό του υπάρχει μόνο σε πηλό,ένα γυάλινο ληκύθιο με κυματοειδείς γραμμές (μαύρη και άσπρη),άλλα ληκύθια πήλινα (κρητο-κυπριακά,κυπριακά και φοινικικά) ως και τα καπάκια τεσσάρων πήλινων αμφορέων,οι οποίοι είχαν βρεθεί πέρυσι.
Τέλος,η κατασκευή επάνω στην οποία είχε τοποθετηθεί το νεκροκρέβατο: τέσσερις λίθοι καλά στερεωμένοι στο έδαφος,με υποδοχές για τη στήριξη των ποδιών του κρεβατιού όπου είχαν εναποτεθεί οι γυναίκες.Στο κέντρο η ηλικιωμένη,καταστόλιστη μέσα στα χρυσοκέντητα φορέματά της,όπως δείχνουν τα άπειρα ψήγματα χρυσού και οι εκατοντάδες χάντρες από φαγεντιανή που βρέθηκαν απλωμένα γύρω της και με τα σύμβολα του επίγειου κύρους της και τα κοσμήματα φορεμένα ή τοποθετημένα επάνω της.Γύρω της οι νεότερες,στολισμένες και αυτές ανάλογα. Κάτω από το κρεβάτι ένας ακόμη λίθος σε σχήμα πυραμιδοειδές,με κοιλότητα στην άνω επιφάνειά του,είχε πιθανότητα τη χρήση λυχνοστάτη ή ενός βωμίσκου για αρώματα,όπως λέει ο κ. Σταμπολίδης.
της Μαρίας Θερμού.
Αναδημοσίευση από: http://www.tovima.gr/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου